Co należy wiedzieć o akumulatorach!
Każdy akumulator to magazyn prądu o ograniczonej pojemności. W odróżnieniu od prądu z gniazdka, energię pobraną z akumulatora trzeba mu w całości oddać. Niedostateczne ładowanie prowadzi do ujemnego bilansu energetycznego a w konsekwencji do narastających problemów aż do całkowitej śmierci akumulatora.
Podczas jazdy zwykle jedynym dostępnym źródłem prądu do ładowania akumulatora jest prądnica (alternator). Jednakże prądnica lub panel słoneczny są tylko pomocniczym urządzeniem do ładowania. Pełne naładowanie można osiągnąć jedynie specjalizowaną ładowarką.
Analogicznie do rozsądnego korzystania ze środowiska natuaralnego (woda pitna itp) tak samo rozsądnie i oszczędnie trzeba używać energii z akumulatora: żaden nie wytrzyma nieograniczonego obciążenia.
Dlatego:
w profesjonalnych zastosowaniach np autobusach komunikacji miejskiej stawiane są najwyższe wymagania systemom zasilania z uwzględnieniem długofalowej ekonomiki. Długie życie akumulatora można osiągnąć przez:
- podłączanie akumulatora pojazdu do ładowarki przy każdym postoju w warsztacie/garażu.
W zastosowaniach sportowo-rekreacyjnych zaleca się:
- rozpoczynać podróż zawsze z w pełni naładowanym akumulatorem
- wykorzystywać każdą nadarzającą się okazję do ładowania zabudowaną ładowarką
- po zakończeniu podróży trzeba ładować akumulator co najmniej 12 godzin gdyż w czasie jazdy nie jest w pełni ładowany (dotyczy starszych aut)
- przed dłuższym postojem np w zimie również trzeba akumulator ładować co najmniej 12 godzin a następnie odłączyć przewód plusowy. Niestety w nowszych autach może to skutkować rozprogramowaniem komputera pokładowego.
Porada:
Zestawienie zużycia energii wszystkich odbiorników prądu pozwoli określić faktyczne na nią zapotrzebowanie oraz ile jej trzeba z powrotem doprowadzić do akumulatora.
Na przykład chłodziarka:
Moc 42W przy napięciu 12V = 3,50A poboru prądu * czas pracy np 8 godzin = potrzebna pojemność akumulatora w amperogodzinach (ah) np 28 Ah.
Dodając według tego schematu inne odbiorniki prądu (ich moc i/lub pobierany prąd można znaleźć na tabliczkach znamionowych) można określić całkowitą potrzebną pojemność akumulatora(-ów).
UWAGA: wyliczoną w ten sposób wartość Ah należy pomnożyć przez współczynnik 1,3 (a przy zwykłych akumulatorach kwasowych nawet 1,7) aby otrzymać ostateczną pożądaną pojemność akumulatora lub akumulatorów (ze względu na dopuszczalne maksymalne rozładowanie bez uszkodzenia). Dla powyższego przykładu 28Ah nominalna pojemność akumulatora kwasowego powinna wynosić min 48Ah.
Na co zwracać uwagę!
Ładowarka akumulatora musi być wysokiej klasy i dobrana odpowiednio do typu i pojemności akumulatora.
Prawidłowe ładowanie przebiega wg krzywej IU lub jeszcze lepiej IUoU1 gdzie faza "I" powinna być prowadzona prądem o wartości przynajmniej 1/10 pojemności akumulatora (tj np 8A dla aku 80Ah). Po osiągnięciu napięcia 14,1-14,4V ładowarka przełącza się na główną fazę ładowania "U" 14,1-14,4V. Całkowity czas ładowania powinien trwać przynajmniej 12 godzin również wtedy, gdy akumulator jest tylko częściowo rozładowany. Dopiero wtedy ładowarka może się wyłączyć (typ IU) lub przełączyć na ładowanie podtrzymujące (IUoU1). Podane wartości napięć dotyczą oczywiście instalacji 12V -dla instalacji 24V należy je podwoić.
Różne sposoby ładowania
|
Dopuszczalne napięcie ładowania |
|
1. Prądnica z regulatorem
- 14,1-14,4 dla 12V
- 28,2-28,8 dla 24V
|
|
2. Ładowarka (IU wzgl IU1U2)
- 14,1-14,4 dla 12V
- 28,2-28,8 dla 24V
|
|
3. Panele słoneczne (z odpowiednim regulatorem
|
|
4. Generatory wiatrowe lub napędzane wałem (z regulatorem)
|
Wszystkie wartości odnoszą się do naięcia na zaciskach akumulatora. |
Co może doprowadzić do awarii akumulatora?
1. Ujemny bilans ładowania -> zmniejszenie pojemności -> awaria
- niedostateczny czas ładowania (poniżej 12 godzin)
- niedostateczne naładowanie prądnicą z powodu zbyt niskiego napięcia (spowodowanego spadkami napięcia w instalacji lub wadliwym/źle ustaionym regulatorem napięcia)
- uszkodzona ładowarka
- niewłaściwa ładowarka
- ujemny bilans eneregetyczny przez zbyt wiele zamontowanych odbiorników (pobór energii z akumulatora większy niż zwracana w czasie ładowania)
2. Głębokie rozładowanie
Możliwe przyczyny głębokiego rozładowania:
- niewyłączone odbiorniki
- "pełzające" mikrozużycie energii pomimo wyłączenia odbiorników np:
- przez zawór elektromagnetyczny ogrzewania - przez wyjście regulatora baterii słonecznych - przez panel pokładowy sygnalizacyjno-sterujący - przez wyjście na stałe podłączonej ładowarki mikroprocesorowej - przez mikroodbiorniki np: zegar, lampki kontrolne, wskaźniki LED itp
Przykład: jeśli mikroodbiorniki pobierają łącznie 55mA to przez dobę daje to łączny pobór ok. 1,32 Ah. W pełni naładowany akumulator 80Ah straci całą energię w ok. 2 miesiące!
Skutkiem głębokiego rozładowania jest drastyczny spadek pojemności akumulatora a w skrajnym przypadku jego zniszczenie przez zwarcie w jednej lub większej ilości cel.
Właściwe ładowanie
Niektóre akumulatory już po 1-2 dniach głębokiego rozładowania mogą ulec nieodwracalnemu uszkodzeniu, niektóre (np. Exide-GEL) wytrzymują nawet 4 tygodnie.
Po głębokim rozładowaniu akumulator powinien być ładowany przez min. 48 godzin napięciem 14,1-14,4V przy czym należy wyłączyć wszystkie zbędne odbiorniki prądu a stałe odbiorniki prądu uwzględnić w obliczeniach prądu ładowania.
Samorozładowanie
Akumulatory kwasowe niestety podlegają samorozładowaniu - zwykle ok 0,1% (Exide-Gel) pojemności baterii dziennie przy niskich (20-25°C) do nawet 0,7% przy wysokich (35°C) temperaturach otoczenia.
Oznacza to, że szczególnie latem akumulator jest narażony na szybkie rozładowanie - zaleca się doładowywać go raz w miesiącu.
Generalnie przed długim postojem pojazdu należy akumulator naładować do pełna i odłączyć przewód "+" od akumulatora.
Lista kontrolna przy awarii akumulatora
Większość typowych uszkodzeń sieci elektrycznej pojazdu można wykryć i usunąć samemu. Przy problemach należy sprawdzić:
- czy nie jest zbyt niskie napięcie na akumulatorze w czasie ładowania (poniżej 14,1V)
- czy nie jest uszkodzony alternator/prądnica
- czy napięcie ładowania nie jest zbyt wysokie (powyżej 14,4V) wskutek uszkodzenia regulatora ładowania
- czy pasek klinowy napędu alternatora/prądnicy nie jest luźny
- czy zaciski podłączeniowe przewodów nie są utlenione, brudne lub luźne
- czy nie są uszkodzone odbiorniki pradu i nie pobierają zbyt dużego prądu i stale
- czy nie ma zwarcia w sieci pojazdu
- czy nie ma przebuć w sieci pojazdu
Sprawdzenie stanu akumulatora najlepiej przeprowadzić w stane spoczynku w opisany poniżej sposób.
Pomiar napięcia spoczynkowego
Pomiar napięcia spoczynkowego jest prostym a jednocześnie użytecznym sposobem stwierdzenia stanu akumulatora. Pod pojęciem "napięcia spoczynkowego" rozumie się napięcie na akumulatorze w stanie spoczynku tj gdy nie jest z niego pobierany ani do niego doprowadzany żaden prąd. Pomiar powinien być przeprowadzony nie wcześniej niż po 24 godzinach od ostatniego ładowania. Po naładowaniu a przed pomiarem nie wolno również obciążać akumulatora (pobierać prądu).
Napięcie spoczynkowe [V]
|
Pojemność [%] |
>12,8 |
100 |
12,55 |
75 |
12,3 |
50 |
12,2 |
25 |
<12,0 |
0 |
Rozbudowa sieci pokładowej
Jeśli zachodzi konieczność rozbudowy sieci elektrycznej pojazdu i dołożenia drugiego akumulatora obowiązują następujące reguły ogólne:
Kombinacja akumulatorów |
Połączenie szeregowe |
Połączenie równoległe |
kwasowy+żelowy |
nie |
tak, z przekaźnikiem separującym |
żelowy+żelowy |
tak |
tak |
nowy+stary |
tak, przy różnicy wieku <1 roku |
tak, przy różnicy wieku <1 roku |
mały+duży |
nie |
tak, przy jednakowym przekroju przewodów (stosunek pojemności maks. 1:3) |
Sprawdzić wydajność ładowarki! Reguła ogólna: wydajność (moc) ładowarki powinna wynosić conajmniej 1/10 pojemności akumulatora powiększoną o stałe odbiorniki prądu |
Informacje na podstawie materiałów firmy EXIDE |